همه کارها را به ربات ها بسپارید. آنها از انسان‌ها قابل اعتمادتراند! تکنولوژی قراردادهای هوشمند، آمده‌اند تا با کمک تکنولوژی بلاک چین نیاز انسان‌ها به «اعتماد» به یکدیگر را از بین ببرند. آنها بین دو طرف یک قرارداد قرار می‌گیرند و اجرا شدن مفاد قرارداد را تضمین می‌کنند. در این مقاله، به بررسی نحوه عملکرد و کاربرد قرارداد هوشمند می‌پردازیم.
پروژه هایی مانند اتریوم، آوالانچ، پولکادات و غیره که در حوزه قراردادهای هوشمند فعالیت می‌کنند. همین موضوع باعث شده که خرید پولکادات و اتروم گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری باشد. اگر قصد خرید این ارزها را دارید، می‌توانید در صرافی ارزپایا با کارمزد بسیار پایین آنها را خرید و فروش کنید. برای ثبت نام در صرافی ارزپایا، کافیست روی این لینک کلیک کنید.
در سال ۲۰۲۲، کمتر کسی پیدا می‌شود که نام اتریوم و قراردادهای هوشمند به گوشش نخورده باشد و به فکر خرید اتریوم نباشد. با رشد چشمگیر پلتفرم اتریوم، این سوال که «اسمارت کانترکت یا قرارداد هوشمند چیست؟» بیش از هر زمان دیگری در فضای کریپتو تکرار می‌شود. این قراردادها مانند برنامه‌های کامپیوتری هستند که در بستر بلاک چین اجرا می‌شوند. ایده قرارداد هوشمند یا smart contract برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ توسط یک رمزنگار به‌نام «نیک سابو» (Nick Szabo) مطرح شد. هدف اصلی از طرح این ایده، حذف واسطه‌ها در قراردادها بود. به این ترتیب که هر قرارداد با قرار گرفتن در یک شرایط خاص، به‌طور خودکار و هوشمند فعال شود و درنتیجه، دیگر نیاز به حضور شرکت‌ها و نهادهای واسطه، مانند بانک‌ها، در معاملات نباشد.
در واقع، ایده قراردادهای هوشمند بر اساس ایجاد اعتماد میان طرفین قرارداد بود. در واقع، این قرارداد قصد داشت تا فرصتی فراهم کند که کاربران به‌صورت ناشناس و بدون نیاز به یک مرجع مرکزی یا سیستم قانونی به یکدیگر اعتماد کرده و با هم قرارداد ببندند. اما مشکل اصلی این بود که در آن زمان فناوری بلاک چین هنوز وجود نداشت و در نتیجه حذف واسطه‌ها به طور کامل امکان پذیر نبود. اگرچه قراردادهای هوشمند پیش از رواج ارزهای دیجیتال نیز استفاده می‌شدند اما ترکیب این دو، توانست تحولی بزرگ در دنیا ایجاد کند.
در قرارداد اسمارت، دیگر کاربران نیاز ندارند که به واسطه‌ها اعتماد کنند، چراکه تراکنش‌ها در یک شبکه مورد اعتماد و کاملا توسط رایانه‌ها انجام می‌شود. این قراردادها کاملا به‌صورت دیجیتالی تایید، کنترل و اجرا می‌شوند. تمام تراکنش‌های اجرا‌شده توسط قراردادهای هوشمند بر بستر بلاک چین، قابل پیگیری اما برگشت‌ناپذیر هستند.
تفاوت قرارداد هوشمند و قرارداد معمولی
با روی کار آمدن قراردادهای هوشمند، این سوال به‌وجود آمد که آیا ممکن است قراردادهای هوشمند جایگزین قراردادهای سنتی شوند؟ در واقع با وجود چندین شباهت واضح میان این دو قرارداد، تفاوت‌های آنها مانع از جایگزینی اسمارت کانترکت با قراردادهای معمولی می‌شود.
برخلاف قرارداد اسمارت، در قراردادهای سنتی امکان تغییر یا حذف وجود دارد و طرفین معامله می‌توانند به‌راحتی از نهایی کردن تراکنش صرف‌نظر کنند. همچنین، احتمال تقلب در این قراردادها بیشتر از قراردادهای هوشمند بلاک چین است. درمقابل، در اسمارت کانترکت ها، هیچ نیازی به واسطه نیست و معاملات به‌صورت همتا به همتا یا همان فرد به فرد، اجرا می‌شوند. همچنین، امکان فسخ یک‌طرفه و تقلب در این قراردادها وجود ندارد.
نکته: از قراردادهای هوشمند برای راه‌اندازی پروژه دائو نیز استفاده می‌شود.
اجزای قرارداد هوشمند
Smart Contract ها از اجزایی جدایی‌ناپذیر ساخته شده‌اند. اجزایی چون:
- امضا کنندگان: امضا کنندگان به طرفین یک معامله گفته می‌شود که از طریق امضای دیجیتال، موافقت خود را برای تایید قرارداد اعلام می‌کنند.
- موضوع قرارداد: هر چیزی که قرارداد برای معامله آن اجرا می‌شود، مانند ملک، را موضوع قرارداد می‌گویند. برای اجرای معاملات، قراردادهای هوشمند باید به موضوع قرارداد دسترسی داشته باشند.
- شرایط قرارداد: ضوابط قراردادهای هوشمند به زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی نوشته می‌شوند. این شرایط و ضوابط شامل تمام مواردی است که طرفین باید آن را رعایت کنند. مانند تخفیفات لحاظ‌شده، قوانین، خسارت و غیره .
- اوراکل: اوراکل سیستمی است که به قرارداد هوشمند اطلاعات خارجی می‌دهد. برای مثال، اگر قرارداد در رابطه با طلا است، یک اوراکل برای بررسی قیمت روز طلا در اسمارت کانترکت تعریف می‌شود.
- پلتفرم اختصاصی: قرارداد اسمارت، برای اجرا شدن به یک پلتفرم اختصاصی نیاز دارد تا آن را در میان کاربران توزیع کند. این قراردادها پس از انتشار در یک سیستم اختصاصی، در یک پلتفرم رسمی مانند Ethereum اجرا می‌شوند.
قراردادهای هوشمند چطور اجرا می‌شود؟
در ابتدا، مفهوم قراردادهای هوشمند بلاک چین ممکن است کمی پیچیده به‌نظر برسد، اما با توضیح عملکردشان به سادگی آنها پی خواهید برد. برای مثال، فرض کنید که فرد A قصد خرید بیت کوین از فرد B را دارد. توافق بین این دو بر روی بلاک چین اتریوم با استفاده از یک قرارداد هوشمند نوشته خواهد شد. این قرارداد اسمارت به این گونه خواهد بود: « وقتی فرد A به فرد B، چهل و دو هزار دلار تتر پرداخت کند، فرد A یک بیت کوین به کیف پول او می‌فرستد.» در این قرارداد، ابتدا یکی از طرفین، برای مثال فرد A، چهل و دو هزار دلار ارز تتر به حساب قرارداد هوشمند واریز می‌کند.
قرارداد هوشمند تترها را درون خود قفل کرده تا فرد B یک بیت کوین را به قرار داد تحویل دهد. پس از تحویل بیت کوین، قرارداد، تترها را به آدرس کیف پول فرد B و بیت کوین را به آدرس فرد A می‌فرستد. درصورتی که یکی از طرفین، در تعهداتش تاخیر داشته باشد، قرارداد به صورت خودکار فسخ خواهد شد؛ به این ترتیب، این دو فرد دیگر برای خرید ارز دیجیتال و یا فروش آن نیازی به یک صرافی ارز دیجیتال برای اعتماد کردن به یکدیگر ندارند.
نکته: خرید تتر در صرافی ارزپایا بدون احراز هویت امکان‌پذیر است و شما می‌توانید بدون صرف وقت برای احراز هویت، این استیبل کوین را خریداری کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، پیشنهاد می‌کنیم که مقاله خرید تتر بدون احراز هویت را مطالعه کنید.
مزایای قرارداد هوشمند
قرادادهای هوشمند بلاک چین برای کاربران مزایای بسیاری به‌همراه داشته است. از جمله:
۱. استقلال کاربران و کاهش هزینه‌های آنها
همان‌طور که اشاره شد، با اجرای قراردادهای هوشمند، نیاز به کارگزاران و واسطه‌ها از بین رفته است. این موضوع، علاوه‌بر این‌که منجر به کاهش هزینه‌های کاربران می‌شود، به آنها کمک می‌کند تا خودشان به تایید توافق‌ها بپردازند. این استقلال، خطر دستکاری معاملات را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
۲. پشتیبانی اطلاعات
تمام اسناد در بلاک چین به چندین روش ذخیره می‌شوند؛ بنابراین، در صورت از دست دادن اطلاعات اسمارت کانترکت، می‌توان نسخه‌های اصلی را بازیابی کرد.
۳. امنیت معاملات
قراردادهای هوشمند رمزگذاری شده‌اند و رمزنگاری چیزی است که اسناد را از نفوذ در امان نگه می‌دارد. در واقع، امکان هک شدن قراردادهای هوشمند بسیار کم است.
۴. سرعت انجام معاملات
قراردادهای هوشمند به‌کمک پروتکل‌های رایانه‌ای، وظایف خود را به‌صورت خودکار انجام می‌دهند و با کاهش فرآیندهای اداری مختلف و متعدد، در زمان صرفه‌جویی می‌کنند.
۵. دقت انجام معاملات
استفاده از قراردادهای هوشمند باعث می‌شود خطاهای متعددی که در حین پرکردن فرم‌ها به صورت دستی به وجود می‌آید، دیگر اتفاق نیفتد و دقت در معامله بسیار بالا برود.
۶. تنوع بالا
اسمارت کانترکت ها در طیف وسیعی قابل اجرا هستند و برای اجرای هر نوع معامله‌ای می‌توان از آنها استفاده کرد. فرقی ندارد که بخواهید یک ملک را معامله کنید یا دستمزد معلم خصوصی فرزندتان را بپردازید. برای هر نوع قراردادی می‌توانید از اسمارت کانترکت ها استفاده کنید.
نکته: صرافی ارزپایا یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی است که امکان خرید و فروش بیش از ۷۰ ارز را برای کاربران خود فراهم کرده است. شما می‌توانید این ارزها را با کارمزد ۰.۰۰۲ و در بستر امن ارزپایا خرید و فروش کنید. برای ثبت نام در ارزپایا کافیست روی این لینک کلیک کنید.
معایب قراردادهای هوشمند
تاکنون، درمورد مزایای قراردادهای هوشمند و عملکرد متفاوت و مفید آنها گفتیم، اما آیا این ایده جدید پس از ورود به بستر بلاک چین، با هیچ‌گونه محدودیتی مواجه نشده است؟ قطعا بله. در واقع، هر پدیده نوظهور در دنیای کریپتو در کنار مزایای خود معایبی نیز دارد. معایبی چون:
۱. تغییر‌ناپذیری
تغییر فرآیندهای قرارداد هوشمند تقریبا غیرممکن است. این ویژگی، اگرچه امنیت بالایی ایجاد می‌کند، اما از طرفی باعث می‌شود تا هرگونه خطا در کدها، زمان و هزینه زیادی از کاربران بگیرد. از آنجایی که کدنویسی این قراردادها توسط برنامه‌نویسان انجام می‌شود، اگر خطایی از آنها سر بزند، امکان اصلاح وجود ندارد و مشکلات جدی به‌وجود می‌آید.
۲. حضور نسبی واسطه‌ها
گفته شد که قراردادهای هوشمند به‌دنبال حذف واسطه هستند، اما حذف آنها به طور مطلق ممکن نیست. نقش واسطه‌ها در اسمارت کانترکت، نسبت به نقش‌‌شان در قراردادهای سنتی متفاوت است. مثلا، برای تنظیم قراردادهای فردی نیازی به وکیل نیست، اما توسعه‌دهندگان قراردادهای هوشمند برای درک بهتر شرایط و ایجاد کد برای آن قرارداد به وکلا نیاز خواهند داشت.
۳. رسمی نبودن
هیچ‌گونه دولت و نهادی اسمارت کانترکت ها را به رسمیت نمی‌شناسد و بر آنها کنترل ندارد. در نتیجه، همچنان رسمیت این قراردادها به‌طور واضح مشخص نیست. از طرفی ممکن است در آینده قوانینی وضع شود که با قوانین اسمارت کانترکت ها تداخل داشته باشد.
۴. هزینه بالای تنظیم
اجرای قراردادهای هوشمند بلاک چین فقط از عهده برنامه‌نویسان حرفه‌ای برمی‌آید و مبتدیان توانایی لازم برای اجرای آن را ندارند. اشخاص حرفه‌ای که به کدنویسی و قوانین و ساختار بلاک چین آشنا هستند، دستمزد بسیار بالایی برای تنظیم هر قرارداد دریافت می‌کنند.
۵. مشکلات مربوط به اوراکل‌ها
اوراکل‌ها سیستم‌های متمرکزی هستند که سرورهای مرکزی دارند. ورود این سرورها به اسمارت کانترکت های بزرگ می‌تواند شرایط را برای هکرها فراهم کند تا اطلاعات قرارداد هوشمند را با توجه به منافع خود تغییر دهند.
کاربرد قراردادهای هوشمند
موارد استفاده از قراردادهای هوشمند بی‌شمارند، چراکه از این فناوری می‌توان در زمینه‌های مختلف از مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا تامین خدمات مالی و… استفاده کرد. در ادامه، با برخی از نمونه کاربردهای قراردادهای هوشمند آشنا خواهید شد:
۱. سیستم رای‌گیری دولتی
قراردادهای هوشمند برای رای‌گیری در دولت‌ها محیط امنی فراهم می‌کنند. رای‌هایی که از این طریق ارسال می‌شوند، در معرض دستکاری قرار نمی‌گیرند و در یک دفتر مرکزی محافظت می‌شوند که رمزگشایی و هک آن بسیار دشوار است. همچنین، این روش رای‌گیری به جهت آنلاین بودن می‌تواند تعداد شرکت‌کنندگان را افزایش دهد.
۲. مراقبت‌های بهداشتی
بلاک چین می‌تواند یک بستر بسیار امن برای ذخیره سوابق بیماران و حفظ حریم خصوصی آنها باشد. این کار توسط قراردادهای هوشمند انجام می‌شود و کلید خصوصی ذخیره اطلاعات، فقط در اختیار بیمار و افراد نزدیک او قرار می‌گیرد.
علاوه‌بر آن، تمام شرایط بیماران را می‌توان به این طریق ذخیره کرد تا به‌صورت خودکار با شرکت‌های بیمه به‌عنوان گواهی ارائه خدمات به اشتراک گذاشت. این روش را می‌توان برای فعالیت‌های مختلف دیگر مانند مدیریت داروها و نظارت بر رعایت قوانین هم اجرا کرد.
۳. تامین خدمات
قراردادهای هوشمند می‌توانند مطالبات بیمه، خطاها و انتقال پرداخت‌ها را بررسی کنند. همچنین یکی از بهترین ابزارهای حسابداری هستند، چرا که تمام سوابق را به‌طور ایمن و به‌دور از دسترس هکرها نگهداری می‌کنند.
سوالات متداول
قرارداد هوشمند چیست؟
ایده قرارداد هوشمند یا smart contract برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ توسط یک رمزنگار به‌نام «نیک سابو» (Nick Szabo) مطرح شد. هدف اصلی از طرح این ایده، حذف واسطه‌ها در قراردادها بود. به این ترتیب که هر قرارداد با قرار گرفتن در یک شرایط خاص، به‌طور خودکار و هوشمند فعال شود و درنتیجه، دیگر نیاز به حضور شرکت‌ها و نهادهای واسطه، مانند بانک‌ها، در معاملات نباشد.
کاربرد قراردادهای هوشمند چیست؟
موارد استفاده از قراردادهای هوشمند بی‌شمارند، چراکه از این فناوری می‌توان در زمینه‌های مختلف از مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا تامین خدمات مالی و سیستم رای گیری دولتی و… استفاده کرد.
قراردادهای هوشمند چه معایبی دارند؟
از مهمترین معایب قرارداد هوشمند می‌توان به عدم امکان ایجاد تغییر در آن و عدم تایید توسط دولت ها اشاره کرد.
بهترین صرافی ایرانی برای خرید ارزهای حوزه قرارداد هوشمند کدام است؟
صرافی ارزپایا با توجه به کارمزد معاملات کم و همچنین تایید سریع تراکنش ها می‌تواند یکی از بهترین انتخاب ها در این زمینه باشد.