کاربران نرمافزارها و اپلیکیشنها با پدیده «بهروزرسانی» بیگانه نیستند. سازندگان یا توسعهدهندگان نرمافزار، هرازچندگاهی برای بهبود و ارتقای محصول خود دست به انتشار یک بسته بهروزرسانی میزنند و کاربران هم به راحتی میتوانند با لمس یک گزینه، بسته یادشده را دریافت و نصب کنند. در دنیای بلاک چین نیز پدیده مشابهی رخ میدهد؛ با این تفاوت که دیگر دریافت و نصب بسته بهروزرسانی به سادگی لمس یک گزینه نیست. برنامههای بلاک چینی برخلاف نرمافزارهای متعارف، ساختاری نامتمرکز و توزیعشده دارند؛ بنابراین بهروزرسانی و ارتقای آنها نیز مستلزم بهکارگیری رویکردهای متفاوت و پیچیدهتری است.
در این مقاله میخواهیم مفهوم فورک یا Fork یا انشعاب را در دنیای بلاک چین واکاوی کنیم، از دلایل وقوع آن بگوییم و پس از بررسی انواع و اقسامش، تأثیر احتمالی آن بر قیمت ارزهای دیجیتال را بررسی کنیم.
فورک چیست؟
فورک در قلمرو ادبیات برنامهنویسی و مهندسی نرمافزار، اصطلاحی است که برای توصیف تغییرات ایجاد شده در کد یک برنامه متنباز به کار میرود. بهطور معمول، کد فورکشده یا منشعب، کدی است که در کلیت امر با کد اولیه یا مادر، مشابه است؛ اما نسبت به آن دچار تغییراتی شده؛ تغییراتی که میتواند جزئی یا گسترده باشد. نکته مهم در این میان آن است که هم کد اولیه و هم کد فورکشده میتوانند بدون هیچ مشکلی، به طور همزمان به کار خود ادامه بدهند.
فورک در ارز دیجیتال چیست؟
در قلمرو ارزهای دیجیتال، رمز ارزهایی همچون بیت کوین و اتریوم، بر پایه یک نرمافزار متنباز نامتمرکز موسوم به «بلاک چین» بنا شدهاند. فورک در این قلمرو به معنای ایجاد تغییرات در پروتکل پایه یک بلاک چین است. فورک بلاک چینی میتواند گستره محدود یا وسیعی داشته باشد و منجر به ایجاد تغییرات اندک یا مهمی شود. توسعهدهندگان یا دیگر اعضای یک شبکه بلاک چینی میتوانند جرقه ایجاد فورک یا انشعاب را در یک بلاک چین روشن کنند.
وقوع و تکمیل فرایند فورک در یک بلاک چین، مستلزم همکاری همهجانبه تمامی اعضای آن بلاک چین است. در ادبیات بلاک چین به این فرایند، اجماع و به این اعضا، نود یا گره میگویند. گفتنی است که هر گره، رونوشت کاملی از بلاک چین را نزد خود نگه میدارد تا صحت تراکنشها و عدم مغایرت آنها با رکوردهای پیشین، تضمین شود.
علت ایجاد فورک
همانطور که پیشتر گفتیم، رمز ارزهایی مثل اتریوم و بیت کوین، در بستر یک نرمافزار متنباز و غیرمتمرکز به نام بلاک چین، توسعه داده شدهاند. بلاک چین یا زنجیره بلوکی، همانطور که از نامش پیداست، از تعدادی بلوک تشکیل شده که زنجیروار به هم متصل شدهاند. این زنجیره به دلیل ماهیت متنباز و نامتمرکز خود نه بر سرورهای متمرکز که بر خیل انبوهی از کاربرانی متکی است که به آنها ماینر میگویند.
حال، فورک، زمانی رخ میدهد که این ماینرها با هم بر سر ایجاد تغییراتی جزئی یا اساسی در بلاک چین، به توافق میرسند. پس از وقوع فورک، زنجیره یا شبکه بلاک چینی به دو شاخه، تقسیم میشود و یک زنجیره تازه پدید میآید. این زنجیره تازه، تمامی تاریخچه زنجیره اولیه را پوشش میدهد؛ اما درست از لحظه شکلگیری، تنها بر پایه قواعد جدید به کار خود ادامه خواهد داد.
بهطور خلاصه، میتوان دلایل وقوع فورک یا انشعاب را در سه دسته گنجاند:
- اضافه کردن قابلیتی تازه
- مقابله با مخاطرات امنیتی
- حل و فصل مناقشاتی که میان اعضای یک شبکه بر سر سمتوسوی توسعه آتی آن بروز میکند.
انواع فورک
تا اینجا دانستیم که فورک، رخدادی فنی است که منجر به انشعاب یک شبکه بلاک چینی میشود. یک فورک، بسته به دامنه تغییرات، میتواند محدود یا گسترده باشد. از این منظر، فورکها به دو دسته سخت و نرم، تقسیمبندی میشوند. در ادامه، میخواهیم هر یک از این دو دسته یعنی هاردفورک و سافت فورک را حلاجی کنیم.
هارد فورک
پیشتر گفتیم که فورکها، بهروزرسانیهایی در پروتکلهای بلاک چینی هستند که منجر به وقوع انشعاب در یک شبکه و ایجاد دو شبکه قدیمی و جدید میشوند. حال اگر قوانین پروتکل به گونهای به روز رسانی شود که با شبکه قدیمی، ناسازگار باشد، میگوییم یک Hardfork یا انشعاب سخت، رخ داده است.
با وقوع هارد فورک، گرههای شبکه قدیمی، بلاکهای بهروزرسانیشده جدید را مورد پذیرش قرار نمیدهند و شبکه جدید بر پایه قوانینی به کار خود ادامه میدهد که با قوانین شبکه قدیمی در تضاد است. از هاردفورک با عنوان تغییر «ناهمسو با گذشته» نیز یاد میشود.
برای مثال، در گذشته، پس از بروز اختلافی میان اعضای شبکه بیت کوین بر سر چگونگی بهبود مقیاس پذیری این بلاک چین، هارد فورک مهمی به وقوع پیوست.
در این هارد فورک، شماری از اعضا خواستار افزایش اندازه بلاک شبکه بودند. عدهای دیگر از اعضا اما ساز مخالف کوک کردند و گفتند که وقوع چنین تغییری میتواند امنیت شبکه را به خطر بیندازد. سرانجام، کسانی که در پی افزایش اندازه بلاک بودند، با انجام یک هارد فورک، راه خود را از شبکه قدیمی بیت کوین جدا کردند و دست به راهاندازی شبکه تازهای موسوم به «بیت کوین کش» زدند. مخالفان این تغییر، کماکان به شبکه اولیه بیت کوین، پایبند ماندهاند.
ایجاد شبکه بیت کوین کش منجر به عرضه کوینی تازه به همین نام شد. گرچه در حال حاضر، بیت کوین و بیت کوین کش، دارای دو شبکه مجزا هستند؛ اما پیشینه تراکنشها در هر دو شبکه، پیش از وقوع فورک، یکسان است.
نکته: در صورتی که قصد خرید بیت کوین کش را دارید، میتوانید این ارز را با کارمزد ۰.۰۰۲ در صرافی ارزپایا بخرید.
سافت فورک
گفتیم که هارد فورک یک تغییر ناهمسو با گذشته است؛ اما سافت فورک، تغییری است که با اصلاحات احتمالی آینده، سازگار است. بنابراین از آنجایی که ماهیت سافت فورک، به گونهای است که با تغییرات آتی، همسو است، پس از وقوع آن، بلاک چین قدیمی همچنان میتواند پذیرای بلاکهای بهروزرسانیشده باشد.
به بیانی دیگر، سافت فورک با فریب بلاک چین، آن را وادار میکند که بلاکهای جدید را در کنار بلاکهای قدیمی بپذیرد. بنابراین برخلاف هارد فورک، سافت فورک، هم قوانین گذشته شبکه را حفظ و هم تغییراتی جزئی را در آن اعمال میکند. از نامآشناترین سافت فورکها میتوان به «سگویت» (SegWit) اشاره کرد که در سال ۲۰۱۵ در بلاک چین بیت کوین اعمال شد.
پیش از بهروزرسانی سگویت، پردازش تراکنشها در شبکه بیت کوین، هم گرانتر از امروز بود و هم مستلزم صرف زمان بیشتر. مبدعان راهکار سگویت دریافته بودند که دادههای مربوط به امضای دیجیتال، تقریبا ۶۵ درصد از فضای بلاک را اشغال میکند. بنابراین پیشنهاد دادند که اندازه موثر بلاک از یک به چهار مگابایت افزایش پیدا کند.
ایده نهفته در ورای این پیشنهاد، حذف یا جداسازی دادههای امضا از دادههای تراکنشی در هر بلاک بود و باعث میشد تا توان عملیاتی بلاکها برای پردازش دادهها بیشتر شود. با پذیرش راهکار سگویت، بلاک چین اصلی بیت کوین، افزونبر بلاکهای یک مگابایتی، بلاکهای چهار مگابایتی را نیز پذیرفت؛ بیآنکه قوانین قبلی، نقض شود.
تأثیر هارد فورک بر قیمت ارز دیجیتال
وقتی شبکه یک رمز ارز، دچار هارد فورک یا انشعاب سخت میشود، قیمت آن ارز نیز دستخوش تغییر خواهد شد؛ زیرا احتمال دارد در اثر انشعاب، نسخه تازهای از آن رمز ارز با نام و نشان جدیدی عرضه شود. از آنجا که وقوع هارد فورک، خود ناشی از بروز اختلاف و دودستگی در شبکه یک رمز ارز بوده، در نتیجه، دور از انتظار نیست که بخشی از اعضای شبکه، رمز ارزهای قدیمی خود را بفروشند و دست به خریداری و انباشت رمز ارز جدید بزنند. بدیهی است که با افزایش عرضه، رمز ارزهای قدیمی با کاهش قیمت مواجه میشوند. در نتیجه وقوع هارد فورک برای یک شبکه، میتواند رویداد مخربی از نظر تأثیرگذاری بر قیمت رمز ارز بومی آن باشد.
از سویی دیگر اما احتمال دارد با وقوع هارد فورک، تغییراتی در شبکه یک رمز ارز پدید آید که به بهبود مقیاسپذیری و سرعت آن بینجامد. در نتیجه، احتمال دارد شبکه یادشده با موجی از اقبال کاربران تازه مواجه شود و تقاضا برای استفاده از رمز ارز بومی آن بهطور جهشوار افزایش یابد. بنابراین میتوان ادعا کرد که وقوع هارد فورک برای یک شبکه و بهای رمز ارز بومی آن، شمشیری دو لبه است و هم میتواند اثری مخرب بر آن شبکه داشته باشد و هم به افزایش محبوبیت آن دامن بزند.
فارغ از این، هارد فورک، تنها عامل اثرگذار بر قیمت یک ارز دیجیتال نیست. تقاضای بازار و احساسات حاکم بر کاربران نیز نقش تعیینکنندهای در افتوخیزهای قیمتی یک رمز ارز دارند. در مجموع میتوان گفت که چگونگی مواجهه جامعه کاربری با هارد فورک، درک چرایی وقوع آن و چندوچون اجرا و پیادهسازیاش، میتواند سرنوشت رمز ارز پدید آمده از دل آن را رقم بزند.
تفاوت میان هارد فورک و سافت فورک
پیشتر گفته شد که هارد فورک، یگانه راه بهروزرسانی یک شبکه بلاک چینی نیست. سافت فورک، روش دیگری است که میتواند با دردسر و هزینه کمتری، شبکه بلاک چینی را روزآمد کند. سافت فورک در قیاس با هارد فورک، امنتر و با قواعد پیشین شبکه، سازگارتر است. وقتی بخواهیم ویژگیها و قابلیتهایی را به شبکه بیفزاییم که ناقض قوانین فعلی نیستند، سراغ سافت فورک میرویم. به کمک سافت فورک، میتوان قابلیتهای محدود و سطحی را به شبکه اضافه کرد.
برای درک بهتر تفاوت میان هارد فورک و سافت فورک، به این مثال توجه کنید. فرض کنید میخواهید سیستم عامل گوشی یا رایانه خود را بهروزرسانی کنید. با اتمام فرایند بهروزرسانی، تمامی نرمافزار و اپها همانند گذشته به کار خود ادامه میدهند. سافت فورک هم تقریبا مشابه با بهروزرسانی یک سیستم عامل نرمافزاری است. اما اگر قرار باشد سیستم عامل دستگاه خود را به کلی عوض کنید، آنگاه دیگر احتمال دارد هیچ یک از برنامهها و اپها مانند گذشته، کار نکنند. هارد فورک نیز رخدادی مشابه با تعویض سیستم عامل یک دستگاه است.
انواع هارد فورک
میتوان هارد فورک را به دو گونه «تصادفی» و «عمدی» تقسیمبندی کرد. در ادامه بهطور اجمالی، هر یک را توضیح میدهیم.
هارد فورک تصادفی
در خلال فرایند استخراج یک رمز ارز، احتمال دارد که دو ماینر بهطور همزمان، موفق به تولید یک بلاک شوند. در این حالت، ماینرهای دیگر از دو بلاک استخراجشده میتوانند یکی را برای ادامه زنجیره برگزینند. هر بلاکی که انتخاب شود، در ادامه، زنجیره طولانیتری را تشکیل میدهد. به این زنجیره، زنجیره اصلی و نهایی گفته میشود و زنجیره دیگر که کوتاهتر است، از بین میرود. این پدیده که بهطور مستمر در خلال عملیات یک شبکه رمز ارزی رخ میدهد، خود یک هارد فورک تصادفی است.
پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نحوه استخراج بیت کوین، پیشنهاد میکنیم که مقاله آموزش استخراج بیت کوین در ایران را مطالعه کنید.
هارد فورک ناشی از حمله سایبری
اگر مهاجمان سایبری بتوانند دست به حمله ۵۱ درصدی بزنند، آنگاه قادرند برخلاف جهت اصلی شبکه، یک زنجیره ناهمسو ایجاد کنند و از آنجا که توان هش بیش از نصف شبکه را در اختیار دارند، میتوانند آن زنجیره را در قالب یک هارد فورک به شبکه تحمیل کنند. بنابراین وقوع هارد فورک میتواند خود پیامد یک تهاجم سایبری باشد. گفتنی است که در حمله ۵۱ درصدی، مهاجمان میتوانند تراکنشهای نادرست خود را به شبکه اضافه کنند و تمامی قوانین شبکه را به دلخواهشان تغییر دهند.
سوالات متداول
فورک در ارز دیجیتال چیست؟
فورک ارز دیجیتال به معنی ایجاد تغییرات در برخی از کدهای یک بلاک چین است.
هارد فورک چیست؟
اگر تغییرات به وجود آمده در بلاک چین با سیستم قبلی همخوانی نداشته باشد، میگوییم که هارد فورک اتفاق افتاده است.
سافت فورک چیست؟
اگر تغییرات با بلاک چین سازگار باشد، فورک از نوع سافت خواهد بود.
در صرافی ارزپایا امکان خرید چه ارزهایی وجود دارد؟
در صرافی ایرانی ارزپایا امکان خرید بیت کوین، اتریوم و دهها ارز دیگر برای کاربران فراهم شده است.
کارمزد خرید ارز دیجیتال در صرافی ارزپایا چقدر است؟
کارمزد در نظر گرفته شده در صرافی ارزپایا ۰.۰۰۲ است که در مقایسه با بسیاری از صرافیهای ایرانی دیگر کمتر است.